Jest to teren bardzo ciekawy przyrodniczo, o specyficznej, obfitującej w różnorodne formy rzeźbie terenu. W zależności od materiału i czynników twórczych można wśród nich wyróżnić: moreny czołowe, denne i martwego lodu, kemy, zagłębienia (misy) wytopiskowe, rynny lodowcowe oraz sandry.

W krajobrazie nadleśnictwa wyróżniamy trzy główne jednostki geomorfologiczne: morenową wysoczyznę polodowcową, subglacjalne rynny i powierzchnię sandru. Powstały one w wyniku działalności lądolodu. Na falistej, a rzadziej płaskiej powierzchni wysoczyzny morenowej występują pagórki i wzgórza martwego lodu, kemy oraz ozy.

Teren w północnej części nadleśnictwa jest silnie pofałdowany, natomiast część południowa – sandrowa przeważnie płaska, z rzadka urozmaicona zagłębieniami wytopiskowymi o różnych kształtach i dolinami rzek.

Północną Suwalszczyznę przecinają doliny i rynny zajęte przez rzeki i jeziora. Trzy główne rzeki Suwalszczyzny to: Rospuda, Czarna Hańcza i Marycha. Doliny rzek są malownicze, w swym biegu meandrują i przecinają kilka jezior.

Z budową geologiczną ściśle związana jest szata roślinna, zwłaszcza runo i gatunki lasotwórcze. Ukształtowanie terenu oraz zasięg poszczególnych utworów geologicznych ściśle uwarunkowują układ siedlisk leśnych. Podstawową jednostką klasyfikacyjną siedlisk jest siedliskowy typ lasu, rozumiany jako typ ekosystemu leśnego, obejmujący fragmenty lasu o zbliżonej żyzności i zdolności produkcyjnej.

Na glebach żyznych dominują siedliska lasowe, charakteryzujące się bogatą szatą roślinną. Na gruntach uboższych wytworzyły się siedliska borowe o zupełnie odmiennym, mniej zróżnicowanym, składzie biocenozy leśnej.

Gatunkiem panującym w drzewostanach nadleśnictwa na siedliskach borowych jest sosna. Wraz ze wzrostem żyzności siedliska wrasta w drzewostanach udział takich gatunków jak: świerk, brzoza, olsza i dąb.

Źródło danych: PUL 2013-2022; Tom 1. Opis ogólny nadleśnictwa.

Istotny element szaty roślinnej ekosystemów leśnych stanowią krzewy i roślinność runa. Na terenie nadleśnictwa występuje kilkadziesiąt gatunków roślin, porostów i grzybów podlegających ochronie, m.in. chamedafne północna, kosaciec syberyjski, podkolan biały, rosiczka okrągłolistna, widłak goździsty i jałowcowaty, lilia złotogłów, skrzyp olbrzymi, purchawica olbrzymia i smardz stożkowaty. W miejscach ich występowania nie prowadzi się prac mogących stanowić dla nich zagrożenie.

Świat zwierzęcy lasów nadleśnictwa jest równie bogaty jak roślinny. Oprócz występujących tu podstawowych gatunków łownych jak łoś, jeleń, sarna, dzik, zając, lis, jenot czy borsuk, stwierdzono występowanie gatunków chronionych, m.in.: wilk, ryś euroazjatycki, łasica, gronostaj, ryjówki, zając bielak i częściowo chronionych -  jak bóbr europejski czy wydra. Bardzo licznie reprezentowane są ptaki: dzięcioł czarny, bocian czarny, błotniaki, krogulec, kobuz, jastrząb, puchacz, dudek i wiele innych.

Z gromady gadów mogą występować na terenie nadleśnictwa: jaszczurka zwinka i żyworodna, padalec, żółw błotny, zaskroniec zwyczajny i żmija zygzakowata. Z płazów np. traszki, rzekotka, ropuchy, kumak, a z owadów m.in. trzmiele, biegacze, czerwończyki i wiele innych. 

Na obszarze nadleśnictwa mamy do czynienia z różnymi formami ochrony przyrody, krajobrazu i obszarami funkcyjnymi o zróżnicowanym układzie reżimów ochronnych. Od rezerwatów przyrody poprzez park krajobrazowy, obszary chronionego krajobrazu, użytki ekologiczne, pomniki przyrody, stanowisko dokumentacyjne, ochronę gatunkową roślin i zwierząt, po obszary Natura 2000.

Specjalne obszary ochrony siedlisk Natura 2000, źródło: Leśna Mapa Numeryczna